Ginkiestocht: wandelen langs de bezienswaardigheden op Urk

Weet jij wat een ginkie is? Ik wist het niet, tot ik afgelopen weekend een rondleiding kreeg langs allerlei bezienswaardigheden op Urk. Centraal in de wandeling over Urk stonden de ginkies: korte, smalle steegjes die gebruikt werden voor allerlei kattenkwaad, om op zaterdagavond je liefje te kussen en om te ontkomen aan ernstige gevaren. Tijdens de ginkiestocht kom je er alles over te weten.

• Deze wandelgidsen brengen je naar de mooiste plekjes in Flevoland
• Voordelig weg in Nederland? Kijk hier!

Voormalig eiland

Voordat je naar Urk gaat, is er één ding dat je goed in je oren moet knopen. Je bent straks niet in Urk, maar op Urk. Urk was namelijk vroeger een eiland in de Zuiderzee en hoewel het nu in de Noordoostpolder ligt, is de eilandcultuur nog springlevend. Het wordt absoluut niet op prijs gesteld als je zegt ‘in Urk’.

Rondleiding van een echte Urker

Nadat hij me dit op het hart heeft gedrukt, vertelt de gids die me gaat meenemen op ginkiestocht verder. Jacob voldoet aan alle eisen om een echte Urker te zijn: hij is geboren op Urk, woont er en werkt er. Ik ontmoet hem voor het Oude Raadshuis van Urk, waar nu een museum is gevestigd waar je een kijkje krijgt in de geschiedenis en cultuur van Urk.

Het vissershuisje van Urk

Via het museum kom je ook in het oude vissershuisje, waar in het hoogseizoen regelmatig figuranten aanwezig zijn om bijvoorbeeld netten te boeten. Jacob wijst me op een paar typische kenmerken van het vissershuisje, zoals het gevelteken (de makelaar) met het gesloten hart, de dakgoot die naar binnen loopt om het regenwater op te vangen en te gebruiken als drinkwater, de voordeur in twee delen en het luik in de gevel van de bovenverdieping, waardoor vissersnetten naar binnen konden worden gehaald om ze ’s winters te repareren.

Klik hier voor meer tips in Flevoland

Aan het buitentoilet zit een verhaal vast met een luchtje eraan. Alle uitwerpselen werden namelijk opgevangen in een teil en eens in de zoveel tijd opgehaald door de ‘karre’. Maar als het ’s winters vroor, moest de vastgevroren inhoud van de teil eerst worden binnengehaald en opgewarmd boven het vuur. Smakelijk!

Naar de ginkies

Dan is het tijd om naar de ginkies te gaan. Deze smalle brandgangen kwamen de Urkers prima van pas als ze streken wilde uithalen. Zo waren er wel eens hongerige jongeren die op zaterdag, als het stoofvlees voor zondag in de schuurtjes stond te pruttelen, die vleespannetjes kwamen stelen. Terwijl de één moeder de vrouw aan de voordeur aan de praat hield, haalde de ander aan de achterkant van het huis het vleespannetje weg. Vervolgens waren ze via de ginkies in een oogwenk verdwenen. Maar ook in serieuze omstandigheden, zoals bij brand of tijdens razzia’s in de Tweede Wereldoorlog, kwamen de ginkies goed van pas als vluchtwegen.

Het Kauwgomginkie staat heel ergens anders om bekend. Daar vond de jeugd van Urk op zaterdagavond een beschut plekje voor een lekker potje zoenen. Daarvoor werd wel eerst de kauwgom uit de mond gehaald en aan de muur geplakt, iets wat je in sommige ginkies trouwens nog steeds kunt zien.

De gevels van Urk

Dat de ginkies een goede manier zijn om snel weg te komen, ondervind ik aan den lijve. Opeens ben ik mijn gids kwijt!

Ik ben net iets te lang blijven kijken naar de gevels in de smalle straatjes, die op maandag trouwens traditioneel vol hangen met wasgoed. Vroeger was het nog een hele uitdaging om het zo met de buren te regelen dat iedereen de waslijnen kon gebruiken. Want tja, wat doe je als de buurvrouw om vier uur ’s morgens al alle lijnen vol heeft gehangen?

Vuurtoren en Ommelebommelestien

Gelukkig heb ik mijn gids weer snel gevonden en opeens zie ik aan het einde van de straat de vuurtoren van Urk staan. Aangekomen bij die vuurtoren nemen we de tijd om uit te kijken over het water. Dat doen de Urkers zelf ook graag – liefst met een beetje leedvermaak erbij. In de strook voor de kust liggen namelijk stenen die tijdens een van de ijstijden vanuit Scandinavië hierheen zijn gezworven. Eigenaars van plezierschepen die denken veilig langs de kust naar Lemmer te varen, komen nogal eens in de problemen bij die stenen en de ondieptes daaromheen. En dat vinden de Urkers dan weer leuk om naar te kijken…

Maar ook als er geen schepen in nood zijn, is er genoeg te zien bij de vuurtoren van Urk. Zo kun je er bij helder weer drie provincies zien: Flevoland natuurlijk, maar ook Noord-Holland en Friesland. Als je lang genoeg kijkt, kun je de puntjes van wel 21 grote zwerfkeien boven het water uit zien komen. De duidelijkste is de Ommelebommelestien, waar alle kinderen die op Urk worden geboren vandaan komen. Vader stapt dan met de vroedvrouw in een bootje en roeit naar de steen toe, waar hij na betaling zijn kindje in ontvangst kan nemen. Jongens zijn duurder dan meisjes en als er een actie is van ’twee voor de prijs van één’ wordt er een tweeling geboren op Urk. Om te verklaren waarom de kersverse moeder in bed ligt, wordt er een roestige spijker op haar nachtkastje gelegd. Daar is de arme vrouw in getrapt – logisch dat ze even bedrust moet houden.

Vissersmonument

Een van de laatste plekken die we bezoeken, is het Vissersmonument. Dit monument bevat de namen van verdronken vissers uit Urk – van lang geleden, maar ook nog zo recent als 2015. Veel vissers zijn helaas nooit meer teruggevonden. Aan de andere kant bevinden zich op de Waddeneilanden en in Duitsland graven met nooit geïdentificeerde aangespoelde vissers. Tegenwoordig wordt met behulp van DNA geprobeerd alsnog te achterhalen waar vermiste vissers begraven liggen.

Kerkje aan Zee

Tegenover het Vissersmonument staat het Kerkje aan Zee. Het mag een klein wonder weten dat dit kerkje nog bestaat, want ooit stond het op het punt om te worden verzwolgen door het water. Maar omdat het kerkje een baken was voor de Amsterdamse koopvaardij, heeft die voor de middelen gezorgd om het kerkje te laten verplaatsen.

Binnen, aan het plafond van het kerkje, hangt een scheepsmodel van een schoener. Zo’n scheepsmodel in de kerk is op Urk – net als in grote delen van Scandinavië trouwens – heel gebruikelijk. In heel Nederland hangen zo’n 200 scheepsmodellen in kerken en maar liefst 10% daarvan vind je op Urk.

Lunch, ijs of koffie in Urk

Heb je na je ginkiestocht wel trek gekregen, of zin in een ijsje of kopje koffie? Dat komt goed uit, want de tocht eindigt vlak bij De Oude Bakkerij. Zelf at ik hier een lekker broodje paling en proefde ik ‘dikkoek met spek en stroopsaus’. Dit gerecht, ‘geboren uit armoede’, bestaat uit een soort compacte, warme krentenbol met spek eromheen. Voeg daar flink wat warme stroopsaus aan toe en je maag is weer genoeg gevuld om nog heel wat uurtjes in Urk door te brengen. Tegenwoordig wordt deze dikkoek vooral gegeten op Urkerdag, wanneer je ook kunt genieten van heel veel klederdracht.

Ook een ginkiestocht maken?

Er zijn nog veel meer verhalen te vertellen over Urk en de Urkers kunnen ze mooi vertellen. Ik kan je dus zeker aanraden om zelf ook een keer een ginkiestocht op Urk te maken. Dat kun je doen met een gids, die je kunt boeken via de website van Tourist Info Urk. Daar vind je trouwens nog meer leuke dingen om te doen in Urk:

• Een wandel- en doeboekje met meerdere wandelingen en leuke opdrachten
• De cultuurroute: een interactieve speurtocht van ongeveer 2,5 uur waarbij je meer te weten komt over het leven van de eilandbewoners. Je krijgt een tas mee met dingen die nodig zijn voor de opdrachten, zoals: verkleed je in de Urker klederdracht of hang de was op bij een echt vissershuisje.
• Het ansichtkaartenspel waarbij je op pad gaat met je mobiel en een set ansichtkaarten. Op de ansichtkaarten staan afbeeldingen van plekken die je gaat opzoeken. Heb je de plek gevonden, dan maak je een foto van de ansichtkaart, waarbij de kaart als een puzzelstukje in de foto valt.

In deze video zie je wat er nog meer te doen is in Flevoland.

Ik werd uitgenodigd om Flevoland te bezoeken voor mijn blog.

Deze blogpost kan affiliatelinks bevatten. Als jij via zo’n link iets koopt of boekt, krijg ik een kleine vergoeding. Dit gebeurt anoniem en kost jou niets extra’s. Samenwerkingen en affiliatelinks stellen mij in staat om deze website te onderhouden en jou van informatie te blijven voorzien. Meer hierover lees je in mijn disclaimer/privacyverklaring.